Blog

powrót

Nowa książka na półce

 

„Kto posiada Kawałek ziemi, kto lubi Wieś i mieszka w niey, kto nakoniec chce zakładać Ogród, ustroić mieysce, w którym ma życie swoie pędzić; powinien na to mieysce patrzeć, iak na przyiaciela: naypierwey go poznać w naydrobnieyszych szczegółach, przywiązać się do niego, umieścić w nim sposoby używania go w każdej porze, w każdym wieku, ukrywać wady, ukazywać przymioty, nigdy go nie opuszczać, zawsze mu pomagać, a nakoniec iść za gustem nayprostszym, to iest naybliższym Natury….” (pisownia oryginalna).

Izabela Czartoryska – Myśli różne o sposobie zakładania ogrodów reprint wydania z 1808 roku. Bardzo elegancko wydana książka, zachowany oryginalny druk. Oprawa tłoczona, ze złoceniami. Jest to ciekawa pozycja dla miłośników ogrodów historycznych, choć na pewno nie wyczerpuje całego tematu. Poniżej wybiórczy opis zawartości wraz ze zdjęciami zamieszczonych w niej ilustracji.

ICzartoryska02

Jak sam tytuł wskazuje, książka jest zbiorem myśli Izabeli Czartoryskiej na temat zakładania ogrodów. Impulsem do napisania książki był powrót Czartoryskich do ich dworu w Puławach po upadku powstania Kościuszkowego. Rezydencja jak i ogród były zupełnie zniszczone. Izabela postanowiła zatem odbudować park zgodnie z ówcześnie panującą modą, czyli w stylu angielskim. Autorka jednak nie narzuca tego stylu dla każdego ogrodu ale podsuwa inne rozwiązania. Zamiast sadzenia ozdobnych drzew czy klombów wystarczy uporządkować sad, który może stać się wspaniałym miejscem do odpoczynku, a równocześnie niezwykle pożytecznym. Jak ktoś i na to nie ma środków albo chęci to autorka proponuje przynajmniej zrobienie porządku wokół siebie i upiększyć „takiem, jak wypada z potrzeby i z okoliczności” (str. 69). Ot taka prosta rzecz, a jaka wciąż aktualna.

Książka podzielona jest na rozdziały:

  • O sposobie zakładania ogrodów
  • O drzewach
  • O klombach
  • O prowadzeniu dróżek
  • O ogrodzeniach
  • O ozdobach przypadkowych
  • O prospektach
  • O monumentach
  • O sadach
  • O kwiatach

Na końcu zamieszczony jest katalog drzew, krzewów i kwiatów, gdzie autorka precyzuje, które drzewo jest rodzime, które wymaga okrycia na zimę, a także dołącza krótki opis na temat prezentowanych roślin.

Autorka jest zwolenniczką ogrodu zgodnego z naturą, bo według niej tylko taki nigdy się nie znudzi właścicielowi. Przeciwna jest „sypaniu grot, gdzie kamienia nigdy nie było”.

W pierwszym rozdziale o drzewach dowiemy się, które drzewa ze sobą łączyć, a które najpiękniej prezentują się jako solitery.

Dąb, który sam powinien bydź zostawiony

ICzartoryskaDab

Jodła z Brzozą

ICzartoryskaJodlazBrzoza

Dalej, autorka wyjaśnia, dlaczego warto sadzić klomby w ogrodzie, jak je rozplanować, a także jakich roślin użyć i jak je rozmieścić w klombie.

Klomb z Topoli przyzwoity na osłonienie monumentu lub pamiątki

ICzartoryskaTopolamonument

Klomb mniejszy

ICzartoryska03

Ułożenie Drzew y Krzewow w Klumbie

ICzartoryskaKlomb

Izabela Czartoryska pochwala ogród zgodny z naturą ale dopuszcza też wybudowanie „nowych ruin” w celu dodania charakteru ogrodowi. Oczywiście wszystko musi być z umiarem i wykonane z najwyżswzą starannością. Autorka omawia też zagadnienie sytuowania tablic pamiątkowych. I tutaj znowu namawia do prostoty i jak największej naturalności:

Sposób umieszczenia kamienia na wyrycie iakiego napisu

ICzartoryskapamiatka

W rozdziale o sadzie autorka objaśnia, że nawet sad może być pięknym ogrodem. Podpowiada zatem jak go uporządkować i utrzymać. Prócz drzew owocowych, kwiatów dopełniających w ogrodzie wiejskim powinna znaleść się studnia. Tą, autorka radzi obmurować i kamieniami obłożyć. Koniecznie postawić ławeczkę i posadzić w koło rośliny. „Usiadłszy przy Studni, czyli na ławce ulubioney, widzi Drzewa obfite, owoce smaczne, dróżki kwieciste, róże rozkwitłe, pszczoły, murawę i Niebo pogodne”. (str 65)

Studnia pod gurą czyli przy Murze

Studnia

Zdjęcia: B. Bulga